SARAJEVO
Bedrudin Brljavac
Pod utjecajem teške ekonomske i financijske krize, u većini evropskih zemalja posljednjih godina znatno je porasla stopa inflacije. Novinari agencija Anadolija istražili su godišnju stopu inflacije u zemljama jugoistočne Evrope i saznali da je najniža stopa inflacije ove godine zabilježena u Bosni i Hercegovini, a najviša u Srbiji.
Prema podacima Agencije za statistiku BiH, stopa inflacije u BiH u avgustu 2012. iznosila je 1,8 posto, što znači da su cijene u tom mjesecu u odnosu na avgust 2011. godine povećane za 1,8 posto. Stopa inflacije u BiH nije visoka prije svega zbog monetarnog sistema u zemlji i direktnoj vezanosti domaće valute (konvertibilna marka, KM) za euro.
Najviša stopa inflacije zabilježena je u Srbiji, gdje je prema posljednjim podacima Narodne banke Srbije (NBS) iz septembra ove godine, registrovana stopa inflacije od 10,3 posto. Prema procjenama analitičara, stopa inflacije u Srbiji će se do kraja godine popeti na 12 posto, i to prije svega zbog povećanja cijena hrane izazvane dugotrajnom sušom.
Prva nakon Srbije prema visini inflacije je Hrvatska, gdje je prema podacima Državnog zavoda za statistiku (DZS) u septembru 2012. godišnja stopa inflacije iznosila 5 posto, što je najviši nivo inflacije u posljednje četiri godine.
Odmah nakon Hrvatske dolazi Crna Gora u kojoj je, prema podacima Centralne banke te zemlje, u septembru ove godine stopa inflacije iznosila 4,4 posto.
Agencija za statistiku Kosova objavila je da su troškovi života u septembru ove godine bili za 4,11 posto veći u odnosu na isti period prošle godine. Prema istom izvoru, u posljednjih pet godina život na Kosovu je poskupio za 25 posto.
Prema posljednjim podacima Narodne banke Republike Makedonije, u avgustu 2012. godine stopa inflacije u toj zemlji iznosila je 3,7 posto, dok je u istom periodu prošle godine bila na nivou od 2,3 posto.
Prema podacima Statističkog ureda Republike Slovenije (SURS), inflacija u ovoj zemlji je u septembru ove godine iznosila 3,3 posto na godišnjoj osnovi, što je značajan porast ako se ima u vidu da je u istom periodu prošle godine inflacija u ovoj zemlji iznosila 2,1 posto.
Insititut za statistiku Albanije saopćio je da je u avgustu ove godine inflacija u toj zemlji iznosila 2,8 posto, što Albaniju svrstava među zemlje s najnižom stopom inflacije u regiji.
BiH je izuzetno zanimljiv primjer, jer drži nizak nivo inflacije iako cijene vrtoglavo rastu. Cijene u BiH su bile stabilne kraja 2010. godine, kada je došlo do nekotrolisanog rasta cijena, što se posebno odnosi na troškove stanovanja, električnu energiju, plin, vodu, komunikacije, alkoholna pića, te cijene u restoranima i hotelima. Istovremeno je zabilježeno smanjenje cijena odjeće, obuće, zdravstva i obrazovanja. Potrošačka korpa u BiH konstanto raste. 2007. godine potrošačka korpa u BiH iznosila je 527 KM (1 euro = 1,9558 KM) , 2008. 531 KM, dok je već 2010. godine iznosila 1.574 KM, 2011. je bila 1.742 KM, a 2012. godine potrošačka korpa u BiH iznosi 1770 KM.Cijena litra dizela, naprimjer, 2010. godine je iznosila 1,63 KM, 2011. 2,40 KM, dok ove godine iznosi oko 2,50 KM. Hljeb
je 2005. godine koštao 0,60 KM, a ove godine za jedna hljeb građani moraju izdvojiti duplo više iz svog kućnog budžeta, tačnije 1,10 KM.
I pored ovih pokazatelja, stopa inflacije u BiH, u odnosu na ostale zemlje u regionu i Evropi, posljednjih godina je znatno opala. Tako je stopa inflacije u ovoj zemlji 2005. iznosila 7,15 posto, 2006. je bila 6,12 posto, 2007. na nivou od 7,72 posto, 2008. 7,4 posto, 2009. 2,3 posto, 2010. 2,1 posto, prošle godine 3,7 posto, a ove godine je najniža i iznosi 1,8 posto.
Jedan od vodećih ekonomskih stručnjaka u regiji, profesor na Ekonomskom fakultetu u Sarajevu Fikret Čaušević, za agenciju Anadolija je kazao da makroekonomskoj stabilnosti Bosne i Hercegovine pogoduje monetarni režim koji je domaću valutu najprije vezao za njemačku marku, a zadnjih godina za euro.
Komentirajući visoku stopu inflacije u Srbiji,Čaušević je naveo da ta zemlja ima konstantan problem tzv. upumpavanja novca.
“To je zato što Srbija ima monetarni režim koji je baziran na principu da Centralna banka te zemlje vodi monetarnu politiku koja je proizvela upumpavanje emisija novca koje nisu bile pokrivene realnim ekonomskim kretanjima u Srbiji. To je rezultiralo visokom iflacijom, zapravo najvećom stopom inflacije u regionu zapadnog Balkana pa i jugoistočne Evrope”, kazao je Čaušević.
Ovaj ekonomski najavljuje da će stopa inflacije u zemljama regije najviše ovisiti o ekonomskim i financijskim kretanjima na globalnom tržištu.
“U svim otvorenim ekonomijama kretanje inflacije prije svega zavisi od uvoznih cijena. Stoga, sva kretanja cijena na međunarodnim tržištima direktno se prenose i na nas”, objasnio je Čaušević.
Novinari agencije Anadolija saznali su da je u većini evropskih zemalja posljednjih godina zabilježena povećana inflacija.
Prema podacima statističke agencije Evropske unije – Eurostat, u avgustu 2012. godine najniža stopa na godišnjem nivou zabilježena je u Švedskoj 1,0 posto, Irskoj i Grčkoj 1,8 posto, a najviša u Mađarskoj 5,1 posto, Estoniji 4,5 posto i Slovačkoj 4,1 posto. Prosječna godišnja inflacija u evrozoni bila je 2,6 posto u avgustu 2012.
Od ostalih zemalja u svijetu, Kina ima nisku stopu inflacije. U toj zemlji je, prema podacima iz septembra ove godine, inflacija iznosila 1,9 posto.
Također, u Sjedinjenim Američkim Dražavama, u septembru 2012. godine zabilježena je godišnja stopa inflacije od 2,0 posto.
Prema podacima Turskog zavoda za statistiku (TUIK), u avgustu 2012. godine godišnja stopa inflacije u ovoj zemlji je iznosila 8,88 posto.
(Anadolija)